TÜRK KENEŞİ*

"Üze teŋri basmasar asra yir telinmeser Türk bodun iliŋin törüŋün kim artatı udaçı erti?" [1]

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi - TDİK), Türk dili konuşan ülkeler arasında kapsamlı işbirliğini teşvik etmek amacı ile uluslararası bir örgüt olarak 2009 yılında kurulmuştur [2]. Türk Konseyi'nin kurucu üyeleri Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye'dir. 2012 yılında Konsey'in yerini Divan-ı Lügati't Türk'teki karşılığı olan "Keneş" almıştır.

Türk Keneşi, Türk Devletleri arasında kurulan ilk devletlerarası siyasi örgüttür [3].

Temel hedefi Türk Dili Konuşan Ülkeler arasında siyasi ve ekonomik işbirliğinin
artırılması olan  Türk Keneşi, ayrıca tarihten gelen dostluk ve kardeşlik bağlarının yaşatılması, kültürel zenginliklerimizin tanıtılması ve ülkelerin birbirine daha da yakınlaştırılması doğrultusunda çalışmaktadır.

Türk Keneşinin temel belgeleri olan 3 Ekim 2009 tarihli Nahçıvan Anlaşması ve 16 Eylül 2010 tarihli İstanbul Bildirisi’ne göre, üye ülkeler, Birleşmiş Milletler Anlaşması’nın amaçları ve ilkelerinin yanı sıra uluslararası hukukun diğer evrensel olarak tanınan ilkelerini benimsemiştir. Barış ve güvenliğin korunması ile iyi komşuluk ilişkilerinin geliştirilmesine ilişkin uluslararası normlar, Türk Keneşi çatısı altında yürütülecek işbirliğinin zeminini oluşturmaktadır.

Türk Keneşi Genel Sekreteri Halil Akıncı

Türk Keneşi, 1992 yılından beri toplanan, "Türkçe Konuşan Devletler Devlet Başkanları Zirveleri" sonucunda ortaya çıkan ortak siyasi irade üzerine kurulmuştur. Bu zamana kadar 10 Zirve gerçekleşmiş olup, bunlardan İstanbul’da düzenlenen 16 Eylül 2010 tarihli son Zirvede TDİK’nın kuruluşu resmen ilan edilmiş, öncelikleri ve yol haritası ortaya konulmuştur. Türk Keneşinin daimi bir yapı olarak kurulmasıyla birlikte yapılan zirveler, Türk Konseyi Zirveleri olarak yeniden adlandırılmıştır.

Eskişehir 2013

2010 yılında İstanbul’da düzenlenen “Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 10. Zirve Toplantısı"nda “Türk Dünyası Kültür Başkenti” uygulaması oy birliği ile kabul edilmiştir. Bu karar doğrultusunda 2011 yılında Astana 2012 Türk Dünyası Kültür Başkenti seçilerek yürürlüğe girmiş ve 2013 yılı için Türk Dünyası Kültür Başkenti olarak Eskişehir seçilmiştir.

TÜRK KENEŞİNİN BAYRAĞI

22 Ağustos 2012'de Bişkek'te toplanan 2. Türk Konseyi Dışişleri bakanları toplantısında kabul edilmiştir.

Türk Keneşi

Türk Keneşi'nin bayrağı rengini Kazakistan bayrağından, ortasındaki güneşi Kırgızistan bayrağından, hilali Türk bayrağından ve 8 köşeli yıldızı ise Azerbaycan bayrağından almaktadır.

NAHÇIVAN ANLAŞMASI

3 Ekim 2009 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından imzalanmıştır [4]. 17 Kasım 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkmenistan Anlaşma’ya taraf olmamıştır.

TÜRK KENEŞİNE ÜYE ÜLKELER

- Azerbaycan

- Kazakistan

- Kırgızistan

- Türkiye

Türkmenistan ve Özbekistan'ın da Türk Keneşine katılmaları kaçınılmazdır.

TÜRK KENEŞİNİN KURUMSAL MERKEZLERİ

-Genel Sekreterlik, İstanbul

- TÜRKPA, Bakü

-Türk Akademisi, Astana

TÜRK KENEŞiNiN ORGANLARI

-Devlet Başkanları Konseyi (Council of Heads of State),
-Dışişleri Bakanları Konseyi (Council of Foreign Ministers),
-Aksakallar Konseyi (Council of Elders),
-Kıdemli Memurlar Komitesi (Senior Officials Committee),
-Sekreterya (The Secretariat)

AKSAKALLAR KENEŞİ

Türk Keneşi’nin daimi danışma organıdır.

Nursultan Nazarbayev

Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in önerisiyle kurulmuştur.

Aksakallar

Aksakallar Keneşi birinci toplantısını Aralık 2010’da Astana’da, ikinci toplantısını Eylül 2011’de İstanbul’da, üçüncü toplantısını Haziran 2012’de Bakü’de, dördüncü toplantısını Aralık 2012’de İzmir’de, beşinci toplantısını Mayıs 2013’de Bişkek’te, altıncı toplantısını ise Ekim 2013’de Eskişehir’de, Nisan 2014 tarihlerinde Kazakistan’ın Almatı'da gerçekleştirmiştir.

TÜRK AKADEMİSİ (TURKIC ACADEMY)

Başkanlığını Prof. Dr. Darhan Kıdırali yapmaktadır. Prof. Dr. Kıdırali bundan önce Türk Keneşi Genel Sekreter Yardımcısı olarak görev yapmıştır.

Prof. Dr. Darhan Kıdırali

Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in öncülüğüyle 25 Mayıs 2010 tarihinde Asatana'da ilmi araştırma merkezi Türk Akademisi A.Ş. olarak faaliyete geçmiştir [5].

Türk Akademisi

Türk Akademisi otuza yakın araştırma enstitüleri ile türkoloji araştırmalar merkezleri ile yetmişi aşkın dünyaca tanınmış türkolog bilim adamlarıyla ortak araştırmalar yapmaktadır. Türk Akademisi yayınlarını akademi kütüphanesinden veya internet sitesinden kullanma imkânı bulunmaktadır.

TÜRKSOY

Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (International Organization of Turkic Culture). Türk Dünyasının öncü kurumlarından biridir. Genel Sekreteri Düsen Kaseinov'dur.

Düsen Kaseinov

Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve Türkmenistan'ın Kültür Bakanları, 1992 yılında İstanbul ve Bakü’de bir araya gelerek kültürel işbirliği yapmayı kararlaştırmışlardır [6]. 12 Temmuz 1993 tarihinde Almatı’da yapılan toplantıda da TÜRKSOY’un Kuruluşu ve Faaliyet İlkeleri Hakkında Anlaşma'yı imzalayarak Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimini (TÜRKSOY) kurmuşlardır.

TÜRKSOY

TÜRKSOY teşkilatına daha sonra gözlemci üye ülke statüsüyle Rusya Federasyonu'na bağlı Altay Cumhuriyeti, Başkurdistan Cumhuriyeti, Hakas Cumhuriyeti, Saha (Yakut) Cumhuriyeti, Tataristan Cumhuriyeti, Tıva Cumhuriyeti ile Moldova Cumhuriyetine bağlı Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti katılmıştır.

TÜRKSOY, üye ülkelerin yönetimine, iç ve dış politikalarına karışmayan uluslararası bir teşkilattır. Üye ve gözlemci üyeler çalışmalarda eşit haklara sahiptir.

TÜRKSOY teşkilatının ev sahibi ülkesi Türkiye Cumhuriyetidir. Resmi dili Türkçe, yönetim merkezi Ankara'dadır.

TÜRK DÜNYASI KÜLTÜR BAŞKENTLERİ

-2012 Kazakistan Astana

-2013 Türkiye Eskişehir

-2014 Tataristan Kazan

TÜRKVİZYON

Türklerin yaşadığı veya Türkçe konuşan ülkelerin katıldığı bir şarkı yarışmasıdır. Yarışma iki yarı finalden ve bir finalden oluşmaktadır.

Türkvizyon Şarkı Yarışmasının (Turkvision Song Contest) amacı, Türk dili konuşan halklar ve ülkeler arasında dostane ilişkiler kurarak, ortak Müzik kültürünü, dilini, sanatını, gelenek ve göreneklerini araştırarak ortaya çıkarmak, geliştirmek, korumak, gelecek kuşaklara aktarmak ve kalıcı kılmak amacıyla TÜRKSOY'un almış olduğu bu misyon üzerinde kültürel ve sanatsal etkinlikler yaparak, kültürel birliği ve dayanışmayı sağlamaya çalışmak Türk dünyası barışına, uygarlığına ve sanata katkıda bulunmaktır [7].

Türkvizyon

 İlki 17-21 Aralık 2013'te Eskişehir'de yapılmıştır. Türkiye'yi "Sen, Ben, Biz" isimli şarkısıyla Manevra temsil etmiştir. Yarışmayı Ferid Hasanov'un "Yaşa" isimli şarkısıyla Azerbaycan kazanmıştır.

SONUÇ YERİNE

Türk Keneşi, genç bir kuruluş olmasına rağmen, Türk Dili Konuşan Ülkelerin uzun bir geçmişe dayanan birliktelik özlemini yansıtmaktadır. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in dediği gibi “Türk Dünyası henüz tam incelenmemiş gizemler dolu engin bir okyanustur".

NOTLAR

* Түрік кеңесі, Түрк кеңеш, Turkic Council

[1] Ey Türk Milleti! Üste mavi gök çökmedikçe, alta yağız yer delinmedikçe senin ilini ve töreni kim bozabilir!

[2] turkkon.org

[3] turkkon.org/tr-TR/konusma_metinleri/2/25

[4] Anlaşma metni için turkkon.org/Assets/dokuman/Nahcivan_Anlasmasi_Turkce_20140417_193951.pdf

[5] turkacadem.kz

[6] turksoy.org.tr

[7] turkvizyon.info

EK: ZİRVELER SÜRECİ

1992: Türkiye Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Ebulfezl Elçibey, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Kerimov ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Ankara’da gerçekleştirilmiştir.

1994: Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.

1995: Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Bişkek’te gerçekleştirilmiştir

1996: Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov’un evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Taşkent’te gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda Taşkent Bildirisi imzalanmıştır.

1998: Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Astana’da gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda Astana Bildirisi imzalanmıştır.

2000: Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev’in evsahipliğinde, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Bakü’de gerçekleştirilmiştir.

2001: Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Askar Akayev, Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov ve Özbekistan Ali Meclis Başkanı Erkin Halilov’un katılımlarıyla İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.  

2006: 5,5 yıl aradan sonra Türkiye’nin girişimleri neticesinde Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in ev sahipliğinde Antalya’da toplanmıştır. Zirveye Kazakistan, Azerbaycan ve Kırgızistan Devlet Başkanları düzeyinde katılmış, Türkmenistan Ankara Büyükelçisi ile temsil edilmiştir.

2009: Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in ev sahipliğinde 2-3 Ekim 2009 tarihlerinde Nahçıvan’da yapılmıştır. Zirve’ye Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Zarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev katılmışlardır.

Nahçıvan Anlaşmasının imzalandığı 3 Ekim Türk Dünyası Günü olarak kabul edilecektir.

2010: Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün evsahipliğinde 15-16 Eylül 2010 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenmiştir. Zirve’ye Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov katılmışlardır.

2011: Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in evsahipliğinde 20-21 Ekim 2011 tarihlerinde Almatı'da düzenlenmiştir. Türk Konseyi kurumsal çatısı altında düzenlenen ilk Zirve olma özelliğini taşıyan Almatı Zirvesine Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva ve Türkiye'den Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ katılmışlardır.

2012: 23 Ağustos 2012 tarihinde, Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te düzenlenmiştir. Teması "Eğitim, Bilim ve Kültürel İşbirliği" olan Zirveye, evsahibi Kırgızistan'ın Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev'in yanısıra, Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanı Artur Rasizade, Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbaуev ve Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül katılmışlardır.

İNDİR
Bağlantı: http://panturanism.blogspot.com.tr/2014/05/turk-kenesi.html